Và câu chuyện về “nghệ” nhân túi thơm cuối cùng - cụ Liên
Bài về Tết Đoan Ngọ An Duyên từng viết gồm:
Túi thơm /香囊/ Hương nang - là món quà ý nghĩa mang tính truyền thống dành cho trẻ em trong ngày Tết Đoan Ngọ, nhưng hiện nay món quà nhỏ này đã thất truyền với sự ra đi của Cụ Liên - được xem là “nghệ nhân” cuối cùng, những túi thơm giờ đây đã thành kỷ vật, gắn liền với văn hoa người Hoa Chợ Lớn - hình ảnh cụ Liên đã trở thành một mảnh ký ức đẹp cho những ai từng ghé thăm chùa Quan m vào những ngày giáp Tết Đoan Ngọ.
TÚI THƠM- LÁ "BÙA" PHÒNG DỊCH BỆNH
Tết Đoan Ngọ 節午節 - mùng 5 tháng 5 đối với cộng đồng người Hoa Chợ Lớn đóng vai trò quan trọng, khoảng thời gian này được đánh dấu như một cột mốc “nữa năm” với nhiều hoạt động mừng ngày kết thúc mùa vụ (vụ Chiêm) - và đón những ngày mưa dai dẳng. Trong dịp này sâu bọ sinh sôi, gây bệnh, đặc biệt đối với trẻ nhỏ. Do đó hoạt động “trừ sâu bọ” chính là những hoạt động chính của ngày này bênh cạnh Bánh Ú và Lễ Hội Đua Thuyền Rồng. Đặc biệt trong số đó phải kể tới Túi thơm đầy màu sắc dành cho trẻ em.
Túi thơm trước kia được may bằng chỉ ngũ sắc (đỏ, vàng, tím, lục lam) dùng để xua đuổi tà ma, mang lại điều may mắn và chúc phúc cho trẻ nhỏ, vải túi thơm là những mảnh vải vụn, bên trong gói những loại lá xua đuổi côn trùng và thơm như: 苍术、山奈、白芷、菖蒲、藿香、佩兰、川芎、香附、薄荷、香橼、辛夷、艾叶. Thương thuật, Sơn nại, Bạch chỉ, Xương bồ, Hoắc hương, Bội lan, Xuyên cung, Hương phụ, Bạc hà, Hương duyên, Thân di, Ngãi diệp.
Tết Đoan Ngọ thường gắn với tiết Hoàng Môn, muỗi hoành hành khiến người dân khó chịu và dễ lây lan các bệnh truyền nhiễm. Thời xưa, khi điều kiện y tế và vệ sinh còn tương đối thấp, việc phòng và chống muỗi là một vấn đề nguy hiểm đến tính mạng. Vào mùa hè, nhiệt độ cao, ẩm ướt nặng, con người dễ bị tỳ vị hư hàn, chán ăn, ảnh hưởng đến sức khỏe. Dược liệu trong túi có thể giúp người đeo đánh thức lá lách và dạ dày, cải thiện trạng thái tinh thần, từ đó giảm thiểu khả năng bệnh tật ở một mức độ nhất định.
Theo nghiên cứu của y học hiện đại, dược tính của các loại túi thơm sẽ kích thích niêm mạc mũi - tiết chất cầu miễn dịch, kích thích hệ thống miễn dịch của cơ thể, ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn gây bệnh, đồng thời nâng cao khả năng kháng bệnh của cơ thể.
CỤ LIÊN - NGƯỜI GIỮ HỒN TÚI THƠM CHỢ LỚN
Cụ Liên quê quán ở vùng Thuận Đức, Trung Quốc, là thế hệ người Hoa thứ hai tại Chợ Lớn, nên vẫn còn giữ lại được những món nghề thủ công và phong tục truyền thống, đặc biệt là những túi thơm dễ thương nhưng gửi gắm vô vàn ý nghĩa. Tuy một năm chỉ bán một mùa Tết Đoan Ngọ, nhưng hình ảnh cụ Liên đã gắn liền với chùa Quan Âm Chợ Lớn.
Tuy những chiếc túi thơm của cụ không mang nét đẹp hoàn mĩ nhưng vẫn giữ được nét sinh động trong đường kim mũi chỉ và tính truyền thống, mỹ nghệ khó lẫn vào đâu, mỗi mẫu túi thơm đều mang ngụ ý cát tường như giỏ hoa, tú cầu, bánh ú ngũ sắc, quả đào bình an, và Lưu Toàn hiến bí.
Đối với mẫu “Lưu Toàn hiến bí” lại có một câu chuyện thú vị. Truyền thuyết kể rằng khi Đường Thái Tông hồi sinh từ địa phủ đã hứa với Diêm Vương rằng, sau khi hồi dương sẽ hiến tặng quả bí cho ông, sau đó Đường Thái Tông đã dán cáo thị chiêu mộ người đồng ý xuống âm phủ hiến bí. Vài ngày sau, Lưu Toàn, người vừa mất vợ đã nhận nhiệm vụ này, sau khi uống thuốc độc đã mang bí đến Điện Diêm Vương, Diêm Vương thương xót và cảm kích ông, muốn cho vợ chồng ông được hồi sinh, tiếc rằng thân xác của vợ ông – bà Lý Thúy Liên đã bị phân hủy. Đúng lúc này, em gái của Lý Thế Dân, hoàng đế Nhà Đường là bà Lý Ngọc Anh qua đời khi tuổi còn trẻ, Diêm Vương đã trao thân xác của vị hoàng muội cho Lý Thúy Liên, để hồn bà nhập vào xác của Lý Ngọc Anh, thế là vợ chồng Lưu Toàn có thể vui vẻ hồi dương. Truyền thuyết như thế đã ngày càng ít người biết đến, nếu không phải do cụ Liên lưu truyền lại mẫu túi thơm “Lưu Toàn hiến bí”, có lẽ câu chuyện này đã biến mất khỏi Chợ Lớn từ rất lâu.
GIỮ GÌN TRUYỀN THỐNG TÚI THƠM
Hiện nay có lẽ truyền thống tặng túi thơm đã mai một và dần thất truyền, nhiều người đã từng nhìn qua túi thơm cũng ít biết về tục tặng túi thơm trong ngày Đoan Ngọ này. Để giữ gìn truyền thống tốt đẹp này, Phòng trưng bày văn hoá người Hoa Sài Gòn - Chợ Lớn đã có buổi họp mặt thân mật cùng cô Huệ - Pháp phục Kỳ Duyên, để hướng dẫn thủ công những mẫu túi thơm căn bản cho các bạn trẻ yêu mến văn hoá Chợ Lớn. Hi vọng túi thơm sẽ có dịp sống lại trong văn hoá người Hoa Chợ Lớn trong mỗi dịp Đoan Ngọ, đặc biệt đấy còn là món quà xinh xắn chúc phúc cho trẻ em!
Credit hình ảnh: anh Khang Tôn
Vật phẩm và hỗ trợ nội dung: Phòng trưng bày văn hoá người Hoa Sài Gòn Chợ Lớn
---
Thông tin gọi món và đặt bàn tại:
• Hotline: 028.629.88668 - 0908.421.461
• Web: anduyencholon.com/menu
• Page: fb.com/anduyencholon
• Cửa hàng: 15 Trần Điện, phường 10, quận 5.
#cholon #cholondowntown #chợ_lớn #madeincholon #Kayatoast #cafe #cholonfood #saigonfood #foodysaigon #foodycholon #an_duyên_chợ_lớn #chinatown #quận_5 #saigon #saigonese #món_hoa #foodstagram #igfoodie #foodie #restaurant #chineserestaurant #chinesecuisine