Phần 1 - Giải mã “Tự sơ nữ” - họ là ai?
Hình tượng những cụ bà áo đen, tóc búi cao, thường hay làm “người ở” cho những gia đình đại phú hoặc nhà Tây, những người phụ nữ này hay được người Kinh gọi là “chị má”, “bà cô” hay “Tự sơ nữ”, đây là nhóm phụ nữ độc thân vô cùng đặc biệt của vùng Chợ Lớn. Cùng An Duyên tìm hiểu về những người phụ nữ đã làm nên màu sắc đặc trưng của vùng đất này!
Hãy xem bạn đã gặp qua vị “tự sơ nữ” nào chưa nhé?
Tại sao gọi là “Tự Sơ Nữ” 自梳女 ?
Tục gọi là “những người phụ nữ tự búi tóc” có nguồn gốc như sau: Trước đây, những người con gái chưa chồng vùng tam giác Châu Giang, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc và đặc biệt là huyện Thuận Đức thường thắt một sợi bím dài sau lưng, sau khi kết hôn, sẽ do mẹ hoặc những người phụ nữ có vai vế lớn trong gia đình quấn bím tóc lên và cố định lại phía sau gáy, tạo thành tóc búi. Nhưng đối với “Tự sơ nữ” họ sẽ thực hiện một nghi thức đặc biệt, bằng cách tự quấn bím tóc thành tóc búi, thể hiện quyết tâm sống độc thân cả đời.
Nghi thức để trở thành Tự Sơ Nữ
Nghi thức như vậy thường được tổ chức tại những ngôi “nhà bà cô” – nơi tập trung sinh sống của những người phụ nữ độc thân và “bất lạc gia” (kết hôn giả).
Người phụ nữ thực hiện nghi thức sẽ chuẩn bị sẵn quần áo mới, vớ, giày, gương trang điểm, dây buộc tóc, cùng với nhang, đèn, đồ chay, nấu nước lá bưởi để tắm gội, thờ phụng quan âm, thề sẽ sống độc thân suốt đời. Sau đó sẽ do người phụ nữ độc thân lớn tuổi búi tóc, thay quần áo, giày dép mới và “hành lễ” cho những chị em độc thân khác, với những người có điều kiện kinh tế dư dả sẽ phải đãi tiệc mời khách. Sau khi hoàn thành nghi thức, người phụ nữ này xem như đã “búi tóc”, chính thức trở thành “người phụ nữ độc thân”, suốt đời không được hối hận.
“Người phụ nữ độc thân” ngày thường có thể sinh sống tại nhà mẹ đẻ, ươm tơ dệt lụa, tự làm việc kiếm sống, lúc rảnh rỗi thường đến “nhà bà cô” để gặp mặt chị em, họ đỡ đần nhau trong cuộc sống, xem nhau như người nhà. Đến lúc tuổi già hoặc mắc bệnh nặng, họ chắc chắn phải dọn đến “nhà bà cô” ở, tuyệt đối không được mất tại nhà mẹ đẻ.
Vì sao họ chọn trở thành “Tự sơ nữ”?
Những người phụ nữ độc thân xuất hiện vào cuối triều đại nhà Thanh, là một cộng đồng đặc biệt của vùng tam giác sông Châu Giang, tỉnh Quảng Đông.
Quyển “Thuận Đức Huyện Chí” có ghi: Lúc bấy giờ, nghề dệt tơ tằm ở Thuận Đức rất phát triển, nhiều công nhân nữ có thu nhập khấm khá, có thể tự chủ tài chính. Họ chứng kiến cảnh tượng chị em phụ nữ sau khi lấy chồng phải chịu nhiều áp bức từ nhà chồng, địa vị thấp hèn, để không bị ràng buộc bởi cuộc sống tăm tối đó họ thà sống độc thân suốt đời, từ đó hình thành nên những người phụ nữ độc thân.
“Tự Sơ Nữ” đến Chợ Lớn khi nào?
Sau khi cuộc cách mạng Tân Hợi nổ ra và Trung Hoa Dân Quốc thành lập, chế độ và các phong tục phong kiến được bãi bỏ triệt để, phong tục của những người phụ nữ độc thân cũng theo đó mà suy tàn dần, vào thời kì đầu của Trung Hoa Dân Quốc, toàn bộ ngành tơ tằm sụp đổ, những người phụ nữ độc thân không còn công ăn việc làm, một phần trong số họ đã đến Hồng Kông làm “người ở”, được gọi là “chị má”. Được biết, từ năm 1900 đến năm 1942, cả ngàn người phụ nữ độc thân của ba thôn Cổ Trấn, Hải Châu, Tào Bộ thuộc huyện Trung Sơn, tỉnh Quảng Đông đã đến Singapore, Malaysia, Indonesia, Việt Nam, Thái Lan, Campuchia...làm “người ở”.
Đi theo trào lưu đến làm việc tại vùng đất Nam Dương của những người phụ nữ độc thân vùng tam giác sông Châu Giang, vào khoảng những năm 1930 của thế kỷ 20, một nhóm “chị má” đã vượt đại dương và cập bến Việt Nam, bắt đầu cuộc sống mưu sinh tại vùng đất mới, họ làm “chị má” cho những gia đình giàu có tại Sài Gòn – Chợ Lớn.
---
Những “ký ức” đặc biệt mà nhóm “Tự sơ nữ” đặc biệt để lại cho văn hoá Chợ Lớn chính là nghề làm Bào hoa - kim chỉ và các ngôi “Nhà bà cô” đặc biệt nhất trong số đó chính là Tụ Quần Cư. Hiện nay tại Phòng triển lãm văn hoá người Hoa Sài Gòn Chợ Lớn có gian trưng bày tái hiện Tụ Quần Cư xưa kia
An Duyên sẽ tiếp tục loạt bài về Tự Sơ Nữ với nghề làm Bào Hoa - kim chỉ và chuyện kể về Tụ Quần Cư trong những số sau
© Nội dung và hình ảnh được hỗ trợ bởi Phòng triển lãm văn hoá người Hoa Sài Gòn Chợ Lớn
---
AN DUYÊN CHỢ LỚN - Ẩm Thực Chợ Lớn
𝐇𝐨𝐭𝐥𝐢𝐧𝐞: 028.629.88668
𝐀𝐝𝐝𝐫𝐞𝐬𝐬: 15 Trần Điện, P10, Q5
#cholon #cholondowntown #chợlớn #madeincholon #kayatoast #cholonfood #saigonfood #foodysaigon #foodycholon #an_duyên_chợ_lớn #chinatown #quận5 #saigon #saigonese #món_hoa #ansapsaigon #ansapquan5 #foody
👍👍👍